İzmir ve Levanten Dünya (1550-1650)*

Ticaret / Osmanlı Limanları /Yabancılar ile Ticaret / 17. Yüzyıl

* Goffman. D., İzmir ve Levanten Dünya (1550-1650). Çev.  Anadol. A., Neyyir. K., Tarih Vakfı Yurt Yayınları. İstanbul  1995.

İzmir’in,  Sakız’ın ve Ege'deki  diğer Osmanlı limanlarının  önemini yitirişi Osmanlı İmparatorluğundaki çeşitli toplumsal değişimler (merkezi idarenin otoritesindeki tükenişe  bağlı olarak, yerel yöneticilerin nüfuzunun artışı, celali isyanları, sürekli enflasyon vb) nedeniyle 16. Yy sonundan itibaren İzmir’in canlı bir liman kenti olarak ortaya çıkışı anlatılıyor.  On altıncı yüzyıl  ortasında Osmanlıların Sakız’ı ilhak edişleriyle yabancı tüccarlar için Sakız’ın bir Hristiyan ileri karakolu, antreposu olarak önemini yitirdi. O zamana dek Batı Anadolu hinterlandından toplanan mallar Çeşme limanında toplanır,  küçük tekneler ile Sakız’a getirilir ve Avrupa’ya giderdi. Transit ticaretin bu önemli  limanı artık önemsizleşti [1]. Korsan saldırılarından korunaklı, gene hinterlanda kolay ulaşılabilecek konumdaki İzmir transit ticaretin yeni odağı olarak Hristiyan tüccarlar tarafından seçildi. Ancak,  daha önce Fransız ve Venedik egemenliğinde olan Akdeniz ticareti İngiliz ve Hollandalıların girişi ile çakışınca bu eski ticaret devletleri ciddi olarak etkilendiler. İzmir ticaretin yeni merkezi olarak daha büyük olanaklar sunmaktaydı. Bu olanaklar ve artan ticaret hacmi  Doğu Akdeniz’i bir korsanlar denizine dönüştürdü. Ticareti Fransız ve Venediklilerin elinde almaya kararlı İngiliz ve Hollandalılar da Akdeniz’de önce korsanlıkla işe başladılar [2] .  Bu korsanlık İskenderiye ve İstanbul arasında hayati önem taşıyan tahıl yolunu da kesintiye uğrattı. Özellikle İngilizlerin saldırgan tutumları Venediklilerin 17 yy başlarından itibaren Doğu Akdeniz ticaretindeki ağırlıklarını kaybetmelerine neden oldu.

        Goffman Kitabında özetle bunları anlatıyor. Musevi cemaatinin gelişimi, Fransız ve İngiliz tüccarları, özellikle 17 yy. başlarında Venediklilerin Limanda ve gerisinde ticaret  kabiliyetlerinin nüfuz azalışlarına bağlı olarak çöküşü, Batı Anadolu hinterlandının Batı tüccarının sürekli mal talebi karşısındaki transformasyonu  ana hatları ile incelenmiş.

BvP

..................

[1] Sakızdaki transit ticaretin bunalımı ada ekonomisindeki diğer sektörleri etkilemedi. Hem imparatorlukta, hem de Batıda çok aranan bir madde olan sakızdan elde edilen vergi 1604-1607 arasında değişmeden 2 milyon akçenin üzerinde kaldı. Pazar rüsumları ve diğer gelirler az da olsa arttı.

[2]  Özellikle İngilizler.  1591 Kapütilasyonları ile kendilerine sağlanan uygun koşullara rağmen...